Tekst en foto's: Bart Siebelink

Nu steeds meer natuurfotografen zich willen onderscheiden, groeit de belangstelling voor creatieve cameratechnieken. High-key is een van de bekendste voorbeelden. Iedereen kent het verfrissende effect ervan. Maar hoe zorg je nou dat het meer wordt dan zomaar een trucje?

High-key is een verzamelterm voor overbelicht beeld. Daarin bestaan er twee scholen. Ten eerste de traditionele high-key, waarbij het beeld op de foto lichter uitpakt dan de werkelijkheid maar waarbij alle grijswaarden nog binnen het dynamisch bereik van de camera blijven. Anders gezegd: er vallen aan het rechteruiteinde het histogram geen pixels buitenboord. Dit in tegenstelling tot de extreme high-key-variant, waarbij dat wel het geval is. De lichtste partijen zijn dan uitgebeten en achteraf ook niet meer te herstellen. Vroeger werd dat gezien als een technische fout, maar de laatste jaren wordt dit effect steeds vaker ingezet als stijlmiddel.

Functioneel effect

Persoonlijk pas ik high-key graag toe omdat het foto's doorgaans lichter, frisser en zoeter maakt. Als liefhebber van esthetiek ben ik daar zeer van gecharmeerd. Maar een mooi plaatje is zelden mijn enige doel. Ik ben pas echt tevreden als het high-key effect ook nog functioneel bijdraagt tot het verhaal dat ik met een foto wil vertellen. Als je het subtiel toepast, brengt het bijvoorbeeld veel meer kleur en detaillering in de donkere, sombere partijen. Op die manier overstijgt de high-key-techniek het niveau van een trucje.
De hamvraag is dus niet langer: aan welke knop moet ik draaien om een high-key-effect te krijgen? Maar: wat wil ik met deze foto bereiken en welke mate van high-key is daarvoor vereist? Dat verschilt natuurlijk per situatie. Daarom bespreken we het aan de hand van enkele foto's.

 Bobbejaan

Deze foto, gemaakt in Zuid-Afrika, laat zien dat je een high-key-effect ook kunt laten ontstaan door de camera in te stellen op puntmeting. Wanneer je het punt waarop gemeten wordt richt op het donkerste gedeelte van het zoekerbeeld (de mondholte van de geeuwende baviaan) zal de camera de belichting daarop afstemmen met als gevolg dat de rest van de foto overbelicht wordt.

Nikon D800 + 200-500mm Zoom, 1/60 bij f7.1 en ISO 1000, uit de hand.

  Kiskadee

Eén van de meest algemene zangvogels in Costa Rica is deze Grote Kiskadee. Hij hoort in de groep van de vliegenvangers en is een echte cultuurvolger. Op deze foto zien we het mannetje in een boomtop zitten. Tegelijkertijd is door het gebruik van high-key de rijkdom van de vegetatie goed zichtbaar geworden. De bladeren, de bloemen en de tillandsia's hebben kleur en zijn in deze foto minstens zo belangrijk als de vogel zelf.

Canon EOS 7D Mark III, 600mm, 1/500s, f4.0, 2,1/3 stop overbelicht (deels achteraf in Lightroom).

Nachtvlinders

Op deze foto zien we de bonte biodiversiteit van tropische nachtvlinders die in groten getale neerstreken op een wit gespannen laken in Suriname. Blikvanger is de enorme White Witch (Thysania agrippina) die met een spanwijdte van 27 cm de grootste vlindersoort ter wereld is. Hij vliegt niet, maar klapwiekt. Als je bedenkt dat de nachtpage rechts van het midden qua formaat vergelijkbaar is met onze koninginnepage, krijg je een nog betere indruk van de reus naast hem. Mijn verhaal was: verwondering wekken over de verschillende typen, vormen en kleuren nachtvlinders. Helpt high-key daarbij? Jazeker. Het zorgt voor intensere kleuren, verlevendigt de details en het bleekt het witte laken tot een rustige achtergrond met hooguit nog wat accenten in de vorm van schaduwen veroorzaakt door vlinders die op de achterzijde van het laken zaten. Het wegbleken van de achtergrond maakt de hele foto luchtig en licht (als een vlinder).
Aangezien deze foto 's nachts is gemaakt en het laken langzaam heen en weer bewoog op de wind, moest het High-effect worden bereikt door te flitsen en door achteraf in Lightroom de belichting en de witte tinten flink naar rechts te schuiven.

NIKON D800 + Tokina 35mm, 1/80s, f5.6, ISO500, flits.

Huiszwaluwen

Het verhaal op deze foto, gemaakt in Zuid-Spanje, vertelt veel over de nestplek van de huiszwaluw. Dankzij high-key (via puntmeting op de donkere nesten) kun je bijna tellen uit hoeveel kluitjes de nesten zijn opgebouwd. Tegelijkertijd zie je hoe de zwaluwen hun nesten gebruiken, dat oude afgevallen nesten vlekken nalaten op de muren en dat er plantjes gedijen op de uitwerpselen van de zwaluwen.

NIKON D800 + Nikkor 70-200mm op 180mm, 1/1000s, f9, ISO 800.

Witruggier in Zuid-Afrika

Deze foto is gemaakt vanuit een auto bij hard tegenlicht. Bij deze veelvoorkomende situatie van harde contrasten tegen witte lucht, is de verleiding altijd groot om voor een silhouetfoto te gaan. Het beeld zou dan veel lijken hetgeen je met het blote oog ziet. Echter, met een stevige dosis extra licht (1,3 stops) komt er ook doortekening in de rijke baststructuur van de boom. De foto krijgt daardoor een ets-achtig karakter en is nu veel rijker aan details, waardoor hij de directe registratie overstijgt. Het is wel zaak om achteraf het zwartpunt bij te stellen en iets na te verscherpen om dit ets-effect goed tot zijn recht te laten komen.

NIKON D800 + 200-500mm op 200mm, 1/800s, f7.1, ISO 400, 1,3 stops overbelicht.

Wimpelstaart (Nemoptera bipennis)

Deze foto laat een van de meest bijzondere effecten zien van High-key. Namelijk het inkleuren van donkere, zwarte partijen.  Bij een normale belichting zouden de fijnste lijnen (zoals de spriet, de antennes en de lange achtervleugelstaarten) zwart zijn geworden. Maar bij high-key (verkregen door in te flitsen) kleuren ze paarsrood. Ook de donkere vleugelvlekken en onscherpe vormen van de omringende vegetatie krijgen hierdoor zachte pasteltinten die fris afsteken tegen de bleekgeflitste, grotendeels witte achtergrond. Dit alles versterkt het beeld van dit bijzondere  insect als fragiel wezen.

NIKON D800, 105mm, 1/250, f5.6, ISO 125, flits.

4 Tips voor in de praktijk

1 - Wees niet te terughoudend met de belichtingsknop. Onderzoek het effect van high-key door dezelfde foto te maken met één, dan twee, daarna drie volle stops overbelichting. Zo ontwikkel je enig gevoel voor hoe je camera reageert in verschillende situaties, waardoor je er meer vaardigheid in krijgt.

2 - Er zijn nog 3 andere manieren om een high-key-effect te bereiken. De eerste is door puntmeting toe te passen, waarbij je je meetpunt richt op iets donkers. De tweede is door te flitsen (probeer dit eens uit bij verschillende ISO-waarden) de derde is achteraf in Photoshop of Lightroom.

3 - Steeds vaker zie ik camera-displays waarbij overbelichte en onderbelichte partijen automatisch gaan knipperen. Zet deze instelling uit, zodat je rustig je beelden kan bekijken en beoordelen.

4 - Oogt een foto op je display als mislukt, verwijder hem dan niet meteen, maar kijk thuis in Lightroom of er nog iets

van te maken valt. Bijvoorbeeld door de belichting weer iets terug te draaien. Soms komen hierbij de mooiste verrassingen tevoorschijn.

Bart Siebelink is bioloog, fotograaf en creativiteitscoch voor natuurfotografen

Dit artikel verscheen eerder in Natuurfotomagazine